ANLATIM BİÇİMLERİ - Öyküleyici Anlatım

• Yaşanmış ya da tasarlanmış bir olayın başkalarına söz ya da yazıyla anlatımıdır. • Bu anlatım; olay, kişi, yer ve zaman öğelerine dayanır. • A) OLAY: Öyküleyici anlatımın en önemli öğesidir. Anlatım, bir ana olay ve birçok yardımcı olay arasında kurulan ilişkilerle yapılır. Ana olay üç evrede anlatılır: • SERİM: Öyküleyici anlatımda giriş bölümüdür. Bu bölüm ana olayın başlangıcıdır. Öyküde yer alacak kişiler, olayın geçtiği yer ve zaman tanıtılır. Düğüm bölümünden kısa, çözüm bölümünden uzun bir bölümdür. • DÜĞÜM: Bu bölümde bir yandan ana olay yardımcı olaylarla genişlerken, bir yandan da dinleyici ya da okuyucuda merak uyandırır. Uzun bir bölümdür. Bölümün uzunluğu ne olursa olsun, uyandırılan merakın sonuna kadar sürmesi sağlanmalıdır. • ÇÖZÜM: Diğer bölümlerde uyandırılan merakın giderildiği, soruların karşılık bulduğu bölümdür. Anlatının en kısa bölümüdür. • B) KİŞİLER: Öyküleyici anlatımda olayı yaşayanlardır. Olay birkaç kişi arasında geçer. Bunlardan bazıları olay için birinci derecede önemlidir. Olayın kolay anlaşılabilmesi için bu kişilerin anlatıda çok iyi tanıtılması gerekir. Olayların anlatımı sırasında kişiler niteliklerine uygun davranırlar ve konuşurlar. • C) YER: İnsanlar kendilerine uygun yerlerde yaşarlar. Olaylar da ya bu yaşadıkları yerlerde ya da çevrelerinde geçer. Bu nedenle olayın geçtiği yer de anlatıda bulunmalıdır. Fakat bu, olayların akışını bozmamalıdır. • D) ZAMAN: Zaman sonsuz bir akıştır. İnsan bu akış içinde doğar, olaylar bu akış içinde geçer. Bu nedenle öykülemede zaman da belirtilir.

• Hamdi amcamı en son 1960-1961 yıllarında gördüm. Bir iş nedeniyle Ankara'ya gelmişti. Beni görmeden gitmeyi içine sindirememiş, telefon edip geleceğini söylemişti. Tıpkı çocukluğumda babamı beklediğim gibi, camdan cama koşup gelişini bekledim. Uzun yıllar sonra birbirimizi görüp konuşacaktık. Amca yeğen birbirimize sarıldık. Hem sevinçten hem de annemi babamı anımsayıp ağladık. Çocuklarımı kucağına aldı. Onları öpüp öpüp sevdi. Kardeşim Leman Hanım, bunları görseydi, dedi. O gün onu son görüşüm oldu....

ANLATIM BİÇİMLERİ - COŞKU VE HEYECANA BAĞLI (LİRİK) ANLATIM

1. Bu anlatım türünde duygular önplandadır.

2.Coşku ve heyecana bağlı anlatım daha çok şiir, roman, hikâye, tiyatro türlerinde kullanılır.

3. Lirik bir metin dili şiirseldir.

4. Coşku ve heyecana bağlı anlatımlarda kelimeler daha çok mecaz ve yan anlamda kullanılır. Ayrıca soyut anlam da ağırlıklıdır.

5.Öyküleyici anlatımlarda olay ve durumlar anlatılırken duygusal düşünceler katılmaz. Coşku ve heyecana bağlı anlatımda duygular ve içinde bulunulan ruh hali yansıtılır.

LİRİK METİN ÖRNEKLERİ 1) EĞER - Can Dündar

Eğer ;O'nu hatırladıkta başı göğe ermişçesine ya da asansör boşluğuna düşmüşçesine ürperiyorsa yüreğiniz... ömrü saatlere sıkışmış bir kelebek telaşıyla O hüzünden bu neşeye konup kalkıyorsanız gün boyu nedensiz... ve her konduğunuzda diğerini iple çekiyorsanız bu hislerin... O'nunlayken pervaneleşen yelkovanlar, O'nsuz mıhlanıp kalıyorsa yerine, bir akrep kadar hain...sınıfta, büroda, yolda, yatakta içiniz içinize sığmıyor, O'ndan söz edilince yüzünüz, sizden habersiz, mis kokulu bir ekmek dilimi gibi kızarıyor, mahcup somurtuyor veya muzip sırıtıyorsa,ve O, her durduğunuz yerde duruyor,her baktığınız yerden size bakıyor, siz keyiflendikçe gülüp,hüzünlendikçe ağlıyorsa...dünyanın en güzel yeri O'nun yaşadığı yer, en güzel kokusubedenindeki ter, en dayanılmaz duygusu gözlerindeki kederse...hayat O'nunla güzel ve onsuz müptezelse... elmalar pembe, kiremitler pembe, gökyüzü, yeryüzü,O'nun yüzü pembeyse, kışlar ilkbaharsa, yazlar ilkbahar, güzler ilkbahar...her şiirde anlatılan O'ysa... her filmin kahramanı O...her roman O'ndan söz ediyor, her çiçek O'nu açıyorsa...bir anlık ayrılık, bir ömür gibi geliyor ve gider gitmezözlem saç diplerinizden çekiştirip beyninizi acıtıyorsa,iştahınız kapanıyor, iştahınız açılıyor, iştahınız şaşırıyorsa...iştahınız, hasret acısında bile karşı konulmaz bir tat buluyorsa...eliniz telefonda yaşıyor, işaret parmağınızla ha bire O'nu tuşluyor, dara düştüğünüzde kapıyı çalanınO olduğunu adınız gibi biliyorsanız... mütemadi bir sarhoşluk halinde, her çalan telefona O diye atlıyor, vitrindeki her giysiyi O'na yakıştırıyor, konuşan birini dinlerken "keşke O anlatsa" diye iç geçiriyorsanız...kokusu burnunuzdan, sureti gözünüzden, sesi kulağınızdan, teni aklınızdan silinmiyorsa bir türlü...özlemi, sol memenizin altında tek nüsha bir yasak yayın gibi taşıyorsanız gün boyu...hem kimseler duymasın, hem cümle alem bilsin istiyorsanız...O'nsuz geceler ıssız, sokaklar öksüzse... ayrılık ölüme,vuslat sehere denkse...gamze gamze tebessüm de onun içinse, alev alev öfke de;bunca tavır, onca sabır ve nihayetsiz kahır hep O'nun yüzü suyu hürmetine...uğruna ödenmeyecek bedel, gidilmeyecek yol, vazgeçilmeyecek konfor yoksa...dışarıda yer yerinden oynuyor ve "içeri"de bu sizi zerrece ilgilendirmiyorsa, nedensiz küsüyor, sebepsiz affediyorsanız ve bütün bu hallerinize siz bile akıl erdiremiyorsanız kaybetme korkusu, kavuşma sevincinden ağır basıyorsa ve aşk, gurura baskın çıkıyorsa bu yüzden her daim... gece yarısı kadim bir dost gibi kucaklayan tanıdık bir şarkı,bütün acı sözleri unutturmaya yetiyorsa...Her gidişte ayaklarınız "Geri dön" diye yalpalıyorsa ve siz kendinize rağmen dönüyorsanız,sınırsız, sabırsız, doyumsuz bir tutkuyla......o halde bugün sizin gününüz!.."Çok yaşa"yın ve de "siz de görün"üz.

2) ACILAR DENİZİ - Ümit Yaşar Oğuzcan Ben acılar denizinde boğulmuşum işitmem vapur düdüklerini, martı çığlıklarını Dalgalar her gün bir başka kıyıya atar beni Duyarım yosunların benim için ağladıklarını Ölüyüm çoktan, bir baksana gözlerime Gör, içindeki o kanlı cam kırıklarını Bu ne karanlık, bu ne zindan gece böyle Bütün gemiler söndürmüş ışıklarını Ben acılar denizi olmuşum, yaklaşma Sularım tuzlu, sularım zehir zemberek Baksana; herkes içime dökmüş artıklarını Bu karanlık bitse artık, bir ay doğsa Bir deli rüzgar çıksa; alıp götürse Yılların içimde bıraktıklarını...

ANLATIM BİÇİMLERİ - EPİK (DESTANSI) ANLATIM

1.Olağanüstü olaylar ve kişiler anlatılır.

2.Destan türünün yiğitçe havası vardır.

3.Yapıp etmeler yani fiiller ön plandadır.

4.Tarihi konular ve kahramanlıklar işlenir.

5.Etkileyici bir özellik taşır.

6.Sürekli hareket vardır.

7.Kelimeler mecaz ve yan anlamlarda kullanılabilirler.

8 Şiir, destan roman, hikâye, tiyatro, destansı anlatımın kullanıldığı türlerdir.

9.Anlatımda abartıya yer verilebilir.

10.Sanatlı bir dil kullanılır.